کارشناس مسائل غرب آسیا با تأکید بر اینکه امام(ره) با شناخت دقیق نقشه غرب برای ضربه به دنیای اسلام، راهبرد وحدت اسلامی را اتخاذ کردند، گفت: یکی از همین شکاف‌ها، اختلاف روایت اهل سنت و شیعه درباره تاریخ ولادت پیامبر اکرم (ص) است که امام راحل با تدبیر خود فاصله بین این دو روایت را هفته وحدت نامگذاری کرده و از همین نقطه مقابله با اختلاف‌افکنی غربی‌ها را در جهان اسلام آغاز کردند.
بنابراین لازم است تا طی این ایام به تبیین معنا و مفهوم وحدت و اتحاد شیعه و سنی، لزوم این وحدت، تبیین اخوت اسلامی، ضرورت مناسبات کشورهای اسلامی با یکدیگر و پرهیز از اختلافات بیش از پیش پرداخته شود چراکه بنابر فرموده مقام معظم رهبری «اتحاد مسلمانان، درمان بسیاری از دردهای امت اسلامی است» ( ۱۳۹۹/۰۸/۱۳)
در ادامه گفت‌وگوی مهدی شکیبایی، کارشناس مسائل غرب آسیا با خبرگزاری ایکنا را به مناسبت هفته وحدت درباره ضرورت وحدت و تقریب در جهان اسلام و جایگاه فلسطین به عنوان موضوع وحدت‌آفرین در دنیای اسلام می‌خوانیم:
به نظر شما علت تأکید و پافشاری جمهوری اسلامی ایران بر وحدت اسلامی به عنوان راهبرد، نه تاکتیک آن هم پس از ۴۵ سال از پیروزی انقلاب اسلامی چیست؟
هفته وحدت به عنوان یک پدیده پس از انقلاب اسلامی مطرح است. از نظر جامعه اهل تسنن ۱۲ ربیع‌الاول و از نظر شیعیان نیز ۱۷ ربیع‌الاول، روز ولادت پیامبر اکرم(ص) است. این موضوع می‌تواند محل اختلاف بین مذاهب اسلامی باشد و اختلافات را عمیق‌تر کند و توسط دشمنان دنیای اسلام به آن دامن زده شود.
جمهوری اسلامی ایران به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی با تدبیر حضرت امام راحل بر این مسئله فائق آمد و اینجا اتفاقاً محلی بود که دشمنان اسلام از یکسو و دشمنان جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی از سوی دیگر تلاش داشتند تا از این زاویه به جمهوری اسلامی ایران ضربه بزنند و تلاش‌های زیادی نیز در این رابطه انجام دادند که دور شدن کشورهای عربی به دلایل مختلف از جمهوری اسلامی ایران در آن زمان، مقدمه‌ای برای این رفتار غرب و ضربه زدن به انقلاب اسلامی ایران بود.
اتحاد کشورهای اسلامی خطر بالقوه برای تمدن غرب
چگونگی پاسخ امام راحل به ضربه‌های دشمنان انقلاب اسلامی قابل تأمل است. از راهبردهای دشمنان و تمدن غرب این بود، همانطور که سال‌ها بین مذاهب مختلف اسلامی با ابزار مختلف؛ قومی، طایفه‌ای، زبانی یا نژادی انشقاق ایجاد کردند، که بین کشورهای مختلف اسلامی تفرقه ایجاد کنند. دشمنان معتقد بودند اتحاد میان کشورهای اسلامی، خطر بالقوه برای تمدن غرب و آنچه که آنها ارزش‌های غربی می‌نامیدند، خواهد بود لذا حتی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، مبنای دشمنان این بود که بین کشورهای اسلامی، شکاف و انشقاق ایجاد کنند و اساساً این سیاست را در جهان اسلام پیش می‌بردند. لذا به رغم اینکه کشوری چون فلسطین مورد اشغال کامل یک واحد سیاسی دیگر درآمده بود اما هیچ واکنشی از سوی کشورهای اسلامی به آن معنا شاهد نبودیم در حالی که حدود ۵۷ کشور اسلامی با توانایی‌ها و ظرفیت‌های متعدد از جمله نیروی انسانی، توانمندی‌های اقتصادی، جمعیتی، اطلاعاتی و امنیتی وجود داشت اما هیچ کشور اسلامی به این مسئله مبتلابه دنیای اسلام ورود نکردند مگر تعداد محدودی از کشورهای اسلامی که آن هم از زاویه قومیت گرایی عربی به این امر ورود کردند.
این تعداد از کشورهای اسلامی چون معتقد بودند فلسطینی‌ها عرب هستند، برای آزادی فلسطین تلاش کردند که به دلایل مختلف موفق نشدند. از جمله این دلایل نیز نیامدن دنیای اسلام پشت جهان عرب و حمایت کشورهای غربی با تمام توان لجستیکی از دست پرورده خود، رژیم صهیونیستی، بود.
عمق اثرگذاری راهبردی انقلاب اسلامی
پس هنگامی که به این سیر نگاه می‌کنیم می‌بینیم ایجاد شکاف بین دنیای اسلام راهبرد قدیمی دنیای غرب بوده تا اجازه ندهد جهان اسلام به وحدت برسد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی این راهبرد باز هم از سوی کشورهای غربی در پیش گرفته شد اما این بار تفاوتی که داشت این بود که مردم کشوری چون ایران، یک رژیم وابسته به غرب را ساقط کرده بودند و یک حکومت اسلامی در ایران تشکیل شده بود. این حکومت اسلامی، عمق اثرگذاری راهبردی خود را دنیای اسلام گذاشته بود و معتقد بود دنیای اسلام برای ایستادگی مقابل تهاجم دنیای غرب نیازمند اتحاد است ولذا جمهوری اسلامی پرچمدار و منادی وحدت و تقریب مذاهب اسلامی شد.
دشمنی‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران پس از بیش از ۴۵ سال هنوز ادامه دارد که بخشی از آن به مسائل ایران و خصومت با تمدن ایران باز می‌گردد و بخش دیگر آن به راهبرد وحدت‌آفرین جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام مربوط می‌شود. جمهوری اسلامی ایران معتقد است اگر اتحاد میان کشورهای اسلامی رخ دهد، فلسطین به مثابه مسئله مبتلابه دنیای اسلام به خودی خود حل خواهد شد.
این راهبرد جمهوری اسلامی ایران باعث عصبانیت دنیای غرب شده است ولذا می‌بینیم انگار در این دنیا، صرفاً یک کشور چون جمهوری اسلامی ایران است که تمام قطعنامه‌ها و تحریم‌ها علیه آن صادر می‌شود. خیلی‌ها معتقدند برای اینکه جمهوری اسلامی ایران برخلاف مناسبات بین‌المللی حرکت می‌کند لذا این اتفاق برای آن رخ می‌دهد در حالی که اینطور نیست. چگونه اروپایی‌ها برای خود اتحادیه درست می‌کنند و پول و مرزهای آنها یکی می‌شود ایران نیز دنبال همین وحدت در دنیای اسلام است اما شما می‌بینید همه هجمه‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران است به این دلیل که آنها نمی‌خواهند ایران، پرچمدار این وحدت باشد.
در واقع نگاه ایران به وحدت برای غربی‌ها یک تهدید بالقوه است و تمام تلاش خود را برای موضع‌گیری علیه جمهوری اسلامی انجام می‌دهند چنانکه از سال‌ها قبل نیز شاهد اتفاقات زیادی چون تشکیل اتحادیه عرب یا شورای همکاری خلیج فارس بودیم که تمام اینها، ترفندهای غیر مستقیم از سوی غرب است تا مانع به نتیجه رسیدن این راهبرد جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام شوند.
امام راحل راهبرد وحدت را از همان ناحیه که غرب از چند دهه قبل به دنیای اسلام ضربه زد و شقاق ایجاد کرد، شکل داد. یکی از این موارد شکاف همان روایت‌های اهل تسنن و تشیع درباره ولادت حضرت پیامبر(ص) است، البته موارد اختلافی بسیار است اما امام(ره) با تدبیری هوشمندانه و داهیانه، فاصله بین این دو روایت را هفته وحدت نامگذاری کردند و از همان جا به ترمیم شکاف و شقاق‌های غرب در دنیای اسلام پرداختند چراکه دنیای غرب از همان ناحیه می‌خواهد به دنیای اسلام ضربه بزند و تا حدودی نیز موفق بوده است اما امام راحل، محل اختلاف را درست شناسایی و تبیین کرده و تلاش کردند با ایجاد هفته وحدت این اختلافات را ترمیم کرده یا کاهش دهند. کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی که بعد از آن تدبیر، ایجاد شده تا حدود زیادی توانسته گفتمان تقریب را در جهان اسلام و بین مذاهب اسلامی نهادینه کرده و آسیب‌های زیانبار تفرقه را کاهش دهد.
چه میزان مسئله فلسطین و شرایط امروز غزه، با توجه به اینکه در آستانه یکسالگی طوفان‌الاقصی و جنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه هستیم، قابلیت وحدت‌آفرینی در جهان اسلام دارد؟
اتفاقاً بخش عمده آنچه اکنون نسبت به مسئله فلسطین در قالب اعتراضات، تحصن‌ها و تجمعات از شرق تا غرب جهان، می‌بینیم، حاصل کارکرد و تلاش جمهوری اسلامی ایران برای وحدت امت اسلامی بوده است. ما در هیچ برهه‌ای از تاریخ اشغال سرزمین فلسطین، به این اندازه همبستگی با ملت فلسطین را شاهد نبودیم. در دنیای اسلام، کشوری مانند اندونزی با تقریبا ۹۸ درصد مسلمان از پرجمعیت‌ترین کشورهای اسلامی محسوب می‌شود. این جمعیت ظرفیت بزرگی برای حل مسئله فلسطین دارد اما تا پیش از انقلاب اسلامی، کشورهایی مانند مالزی، پاکستان، اندونزی و بسیاری از کشورهای مسلمان شرق آسیا ورود خاصی به مسئله فلسطین نداشتند.
اعتراضات و تجمعات سال گذشته، همزمان با دومین ماه جنگ غزه در اندونزی بی‌نظیر بود به طوری که یک تجمع چند ده میلیونی از مردم اندونزی که فرسنگ‌ها با مسئله فلسطین فاصله داشتند در محکومیت جنایات رژیم صهیونیستی و مظلومیت فلسطین برگزار شد و مشابه آن نیز در پاکستان، مالزی و سایر کشورهای شرق آسیا برپا شد.
همچنین جنبش دانشجویان در غرب در حمایت از فلسطین و محکوم کردن جنایات رژیم صهیونیستی و حامیان آنها چندین ماه طول کشید. این تحولات جهانی پیرامون مسئله فلسطیی حاصل تدبیر حضرت امام راحل در نامگذاری هفته وحدت و روز قدس بوده است زیرا دنیای اسلام را ایشان حول محور وحدت گردهم آوردند و اکنون پیامدها و اثرات آن نامگذاری‌ها را می‌بینیم که نه تنها در دنیای اسلام بلکه در دنیای غرب نیز موجب جوشش علیه رژیم صهیونیستی و خروش در حمایت از مسئله فلسطین شده است. حال ممکن است سؤال شود که این تجمعات چه بازخوردی داشته و آیا کاری از پیش برده است یا خیر؟ پاسخ این است که متأسفانه برخی حکام کشورهای نوعی وابستگی به غربی‌ها و دشمنان اسلام دارند و بسیاری از آنها نگران صندلی‌ها، سلطنت‌ها و موقعیت‌های خود هستند لذا با مردم خود همراهی نمی‌کنند.
آیا تعامل و روابط دوستانه برخی از دولتمردان اسلامی با اسرائیل و دشمنان جهان اسلام، تحقق وحدت را امری ایده‌آل و رویایی تبدیل کرده است؟
جمهوری اسلامی ایران به تنهایی در زمینه وحدت، تلاش کرده است اما شما باید آن طرف جریان را نیز نگاه کنید. تمام دنیای غرب در برابر تمامیت انقلاب اسلامی علم شده است. بالاخره دشمن بیکار نمی‌ماند، دشمن به دنبال چپاول، غارت و استفاده از منابع انسانی و خدادادی بود و این موضوع به یک عادت برای او تبدیل شده بود اما یکی چون امام راحل با وحدت، بدل این کار را به دشمنان می‌زند لذا دشمن همه تلاش و لجستیک خود را به میان می‌آورند تا این امر اتفاق نیفتند.
این را بدانید، تحقق وحدت در دنیای اسلامی مسئله‌ای نیست که به چند سال محدود شود. ما تاریخ بلندمدت ۱۴۰۰ ساله از اسلام داریم که فراز و فرودهای زیادی داشته است. دوره‌ای عصر شکوفایی اسلام بود و آنچه که امروز غربی‌ها در حوزه صنعت و فناوری به آن می‌بالند، روزی در اختیار دنیای اسلام بود. دنیای اسلام روزگاری از شرق تا غرب عالم را در اختیار داشت و به بشریت خدمت می‌کرد. بسیاری از اختراعاتی که صورت گرفت و یا دنیای غرب برای آن به خود می‌بالد، برگرفته از تلاش‌های محققان اسلامی است و این قابل انکار نیست و خود غربی‌ها نیز به آن اذعان دارند.
ما اکنون در متن برهه‌ای حساس از تاریخ اسلام قرار داریم، قریب ۴۵ سال از عمر انقلاب اسلامی می‌گذرد و شاید در این مدت، انقلاب نتوانسته دولت‌ها را کنار یکدیگر بچیند اما حداقل ملت‌ها را حول محور فلسطین و وحدت اسلامی گرد هم آورده است. این را از اتفاقاتی که در دنیا پیرامون مسئله فلسطین می‌گذرد، می‌توان متوجه شد.
فلسطین ۳۰ سال پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، اشغال شده بود اما شما هیچ‌گاه به این اندازه، همبستگی میان ملت‌های اسلامی را شاهد نبودید. همیشه ملت‌های اسلامی نسبت به مسئله فلسطین بایکوت و همه رژیم صهیونیستی را پذیرفته بودند اما امروز می‌بینید از شرق تا غرب عالم علیه رژیم صهیونیستی اعتراض می‌کنند و خواستار تشکیل دولت فلسطین در سرزمین فلسطین هستند و این تغییر و تحول اساسی بسیار مهم است.
دشمنان کار رسانه‌ای خود را انجام می‌دهند و برای عدم تحقق وحدت فعالیت زیادی دارند برای اینکه می‌خواهند طرف مقابل خود را ناامید و دلسرد کنند اما می‌دانیم ملت‌ها با مسئله فلسطین و وحدت همراه هستند. دشمنان هنگامی که نتوانستند از عهده ملت‌های اسلامی برآیند، گروه‌هایی همچون داعش و القاعده را از درون خود ملت‌های اسلامی ساختند تا تصویر اسلام را خراب کنند و بین مذاهب اسلامی، شقاق ایجاد نمایند اما موفق نشدند؛ پس این نشان می‌دهد آنها بیکار نمی‌نشینند اما با تمام فرازها و فرودها زمینه‌ها برای رسیدن به وحدت در دنیای اسلام بی‌نظیر است.
در هم‌تنیدگی و چسبندگی تجاری و اقتصادی در کنار مراوده فرهنگی، علمی و سیاسی کشورهای سلامی چه میزان می‌تواند وحدت میان دولت‌های اسلامی را در عرصه عمل تسهیل کند؟
مسئله اقتصاد را حلقه گمشده در وحدت جهان اسلام می‌دانم. ما در حوزه نظری و گفتمانی با دنیای اسلام ارتباط بسیار خوبی پیدا کردیم. نه تنها کشورهای اسلامی ارتباطات خوبی بین یکدیگر پیدا کردند بلکه در بسیار از مواقع نیز توانستند پای کار مسئله فلسطین باشند. همچنین اتفاق و همصدایی که درباره نسل‌کشی مسلمانان روهینگیا در دنیای اسلام شکل گرفت، یکی دیگر از این موارد بود. منتهی به دلیل ملاحظاتی که دولت‌ها در مناسبات بین‌المللی دارند، مشکل داریم چرا که در برخی از مواقع به آنها اجازه نمی‌دهند یا نمی‌خواهند این وحدت عملی شود. اگر کشورهای اسلامی بتوانند مسئله اقتصادی را به این وحدت اضافه کنند به طوری که همه از آن منتفع شوند آن هنگام می‌توانیم شاهد عملی تحقق وحدت بین دنیای اسلام باشیم.
امروزه خیلی بیشتر از گذشته اسم سلاح تحریم را می‌شنویم به طوری که هر کشوری که حول مسئله فلسطین قرار می‌گیرد و یا می‌خواهد با کشور اسلامی دیگری، ارتباط برقرار کند، سریع مورد تحریم قرار می‌گیرد. این سلاحی که امروزه از آن زیاد می‌شنویم، نشان می‌دهد کشورهای اسلامی در مسیر وحدت حرکت می‌کنند و دشمن متوجه شده است و از سلاح تحریم استفاده می‌کند. منظور از تحریم نیز فشار اقتصادی بر کشور است تا کشور به سمت وحدت یا ارتباط‌گیری با کشورهای اسلامی دیگر نرود. لذا معتقدم روابط اقتصادی، حلقه گمشده و تکمیل‌کننده وحدت است و اگر این موضوع به ارتباطات کنونی اضافه شود، می‌تواند مسئله وحدت را به صورت عملی بین کشورهای اسلامی محقق کند.
سمیرا انصاری
نظر شما